آموزش کامل ترمینال رزبری‌پای صفر تا صد

سلام به همه‌ی مهندس‌ها که رزبری‌پای توسعه می‌دهند!

تو این آموزش قراره یه غواصی حسابی تو دنیای ترمینال رزبری‌پای داشته باشیم! اگه تازه‌کار باشی یا بخوای مهارتت رو تو دستورات ترمینال رزپبیان به سطح حرفه‌ای برسونی، این راهنما برات طراحی شده. تو این پست، از نکات پایه‌ی ترمینال رزبری شروع می‌کنیم و تا دستورات پیشرفته مثل مدیریت فایل، فشرده‌سازی، شبکه، و حتی نصب ابزار گرافیکی مثل Synaptic پیش می‌ریم. 🚀

چرا ترمینال رزبری‌پای این‌قدر مهمه؟

ترمینال رزپبیان قلب تپنده‌ی سیستم‌عامل لینوکسه! وقتی باهاش کار می‌کنی، انگار داری مستقیم با رزبری‌پای حرف می‌زنی، بدون هیچ واسطه‌ی گرافیکی مثل KDE یا GNOME. این یعنی دستوراتت تو ترمینال لینوکس رزبری‌پای سریع‌تر، دقیق‌تر و با اولویت بالاتری اجرا می‌شن. خیلی از حرفه‌ای‌ها کار با ترمینال رزبری رو به محیط گرافیکی ترجیح می‌دن، چون هم قدرتمنده، هم بعضی کارها فقط تو ترمینال شدنیه! 😎

جالب اینجاست که ترمینال رزبری‌پای از ترمینال یونیکس الهام گرفته. پس اگه دستورات ترمینال رزپبیان رو خوب یاد بگیری، می‌تونی تو سیستم‌های شبه‌یونیکس مثل مکینتاش یا لینوکس‌های دیگه (مثل دبیان و ردهت) هم ازشون استفاده کنی. دستورات ممکنه یه کم فرق کنن، ولی خیالت راحت، بالای 90٪ شبیه همن!

نکات کلیدی برای کار با ترمینال رزبری

قبل از این‌که بریم سراغ دستورات ترمینال رزپبیان، چند تا نکته‌ی باحال رو بگم که حسابی به کارتون میاد:

نکات پایه

کلیدهای میانبر گرافیکی کار نمی‌کنن! مثلاً نمی‌تونی از Ctrl+C و Ctrl+V برای کپی و پیست استفاده کنی. ولی با موس می‌تونی متن رو کپی کنی (مثلاً از یه وب‌سایت به ترمینال رزبری‌پای).
دقت تو تایپ دستورات خیلی مهمه! فاصله‌ها، حروف بزرگ و کوچک، و سوئیچ‌ها (که با خط تیره – می‌نویسن) باید درست باشن، وگرنه دستور اجرا نمی‌شه.
ترمینال رزبری محتوای تصویری و صوتی رو مستقیم پخش نمی‌کنه. ولی می‌تونی بهش بگی این فایل‌ها رو با نرم‌افزارهای گرافیکی باز کنه.

ترفندهای باحال ترمینال رزبری

جادوی کلید Tab! اگه یه بخشی از دستور رو بنویسی و Tab رو بزنی، ترمینال رزپبیان خودش سعی می‌کنه دستور رو کامل کنه یا گزینه‌های مشابه رو نشون بده. مثلاً اگه بنویسی sudo raspi-co و Tab رو بزنی، سیستم خودش می‌کنه sudo raspi-config.
دستورات قبلی رو مرور کن! با کلیدهای جهت‌نما (بالا و پایین) می‌تونی دستوراتی که قبلاً زدی رو ببینی.
دفترچه راهنما همیشه همراهته! با دستور man (مخفف manual) می‌تونی راهنمای هر دستور رو ببینی. مثلاً man shutdown بهت می‌گه این دستور چطور کار می‌کنه.

دستورات ترمینال رزپبیان: از پایه تا پیشرفته

حالا بریم سراغ یه عالمه دستور باحال که حسابی به کارتون میاد! این دستورات رو دو برابر کردیم تا همه‌چیز رو پوشش بدیم: از اطلاعات سیستم و مدیریت فایل تا فشرده‌سازی، شبکه، و نصب نرم‌افزار. برای هر بخش، مثال‌های عملی هم گذاشتیم که راحت‌تر یاد بگیری.

اطلاعات سیستم در ترمینال رزبری‌پای

این دستورات بهت کمک می‌کنن یه دید کامل از وضعیت رزبری‌پای‌ت داشته باشی:

دستورات پایه سیستم

date: تاریخ و ساعت فعلی رو نشون می‌ده

pi @ raspberrypi:~ $ date
Sun 15 Jul 10:26:59 +0430 2018

cal: تقویم ماه جاری رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ cal
     July 2018
Su Mo Tu We Th Fr Sa
 1  2  3  4  5  6  7
 8  9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31

uptime: نشون می‌ده سیستم چقدر وقته روشنه و چند تا کاربر فعال داره.

pi @ raspberrypi:~ $ uptime
10:29:07 up 40 min, 3 users, load average: 0.00, 0.00, 0.00

who: لیست کاربرهای فعال رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ who
pi       tty1         2018-07-14 17:02
pi       pts/0        2018-07-15 10:18 (192.168.88.254)

اطلاعات سخت‌افزاری

whoami: نشون می‌ده با چه حسابی لاگین کردی.

pi @ raspberrypi:~ $ whoami
pi

uname -a: اطلاعات کامل سیستم‌عامل رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ uname -a
Linux raspberrypi 4.14.52-v7+ #1123 SMP Wed Jun 27 17:35:49 BST 2018 armv7l GNU/Linux

cat /proc/cpuinfo: اطلاعات پردازنده (CPU) رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ cat /proc/cpuinfo
processor : 0
model name : ARMv7 Processor rev 4 (v7l)
Hardware : BCM2835

cat /proc/meminfo: اطلاعات حافظه RAM رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ cat /proc/meminfo
MemTotal: 949452 kB
MemFree: 367208 kB

df: فضای استفاده‌شده و خالی دیسک‌ها رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ df
Filesystem     1K-blocks    Used Available Use% Mounted on
/dev/root       30568540 5207208  24055948  18% /

free: فضای خالی RAM و Swap رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ free
total        used        free      shared  buff/cache   available
Mem: 949452      176372      366836       23840      406244      697124
Swap: 102396           0      102396

دستورات اضافی

top: وضعیت پردازش‌ها و مصرف منابع رو به‌صورت زنده نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ top

htop: نسخه گرافیکی‌تر از top (باید اول نصبش کنی: sudo apt-get install htop).

pi @ raspberrypi:~ $ htop

lscpu: جزئیات پردازنده رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ lscpu
Architecture: arm
CPU(s): 4

مدیریت کاربران در ترمینال رزبری

این دستورات برای کنترل حساب‌های کاربری خیلی به‌درد می‌خورن:

دستورات کاربری

adduser accountname: یه کاربر جدید می‌سازه.

pi @ raspberrypi:~ $ adduser ali

passwd accountname: رمز عبور یه کاربر رو تغییر می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ passwd ali

sudo -s: می‌ری تو حالت کاربر روت.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo -s

exit: از حالت فعلی خارج می‌شی.

pi @ raspberry/bash
pi @ raspberrypi:~ $ exit

deluser accountname: یه کاربر رو حذف می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ deluser ali

usermod -aG group accountname: یه کاربر رو به یه گروه اضافه می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ usermod -aG sudo ali

شروع و پایان سیستم با دستورات ترمینال رزپبیان

این دستورات برای کنترل روشن و خاموش کردن سیستمن:

دستورات پایه

sudo shutdown -h now: سیستم رو فوری خاموش می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo shutdown -h now

sudo shutdown -h 5: سیستم رو بعد از 5 دقیقه خاموش می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo shutdown -h 5
Shutdown scheduled for Sun 2018-07-15 10:42:41 +0430

sudo shutdown -r now: سیستم رو فوری ری‌استارت می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo shutdown -r now

sudo reboot: سیستم رو ری‌استارت می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo reboot

دستورات اضافی

sudo shutdown -c: خاموش شدن برنامه‌ریزی‌شده رو لغو می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo shutdown -c

sudo poweroff: سیستم رو خاموش می‌کنه (شبیه shutdown -h now).

pi @ raspberrypi:~ $ sudo poweroff

مدیریت فایل‌ها و دایرکتوری‌ها در ترمینال لینوکس رزبری‌پای

این دستورات برای مدیریت فایل در ترمینال خیلی کاربردین:

دستورات پایه

ls: لیست فایل‌ها و پوشه‌های مسیر فعلی رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ ls
RaspberryPi  ROBOTAFZAR  test.txt

ls -l: لیست با جزئیات کامل.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ ls -l
drwxr-xr-x 2 pi pi 4096 Jul 15 10:43 RaspberryPi

ls -a: فایل‌های مخفی رو هم نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ ls -a
.  ..  RaspberryPi  ROBOTAFZAR  test.txt

cd dir: به مسیر موردنظر می‌ری.

pi @ raspberrypi:~ $ cd Desktop

pwd: مسیر فعلی رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ pwd
/home/pi/Desktop

rm -rf dir: پوشه و محتویاتش رو حذف می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ rm -rf myfolder

دستورات اضافی

tree: ساختار درختی دایرکتوری‌ها رو نشون می‌ده (باید نصبش کنی: sudo apt-get install tree).

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ tree
.
├── RaspberryPi
├── ROBOTAFZAR
└── test.txt

du -h: حجم دایرکتوری‌ها رو به‌صورت خوانا نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ du -h
4.0K    ./RaspberryPi
4.0K    ./ROBOTAFZAR

file filename: نوع فایل رو مشخص می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ file test.txt
test.txt: ASCII text

ln -s file link: یه میانبر (لینک) برای فایل می‌سازه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ ln -s test.txt test_link

فشرده‌سازی و آرشیو در ترمینال رزبری

لینوکس از فرمت‌های tar، gz، bz2 و zip پشتیبانی می‌کنه:

دستورات پایه

tar -cvf file.tar Files: یه فایل tar می‌سازه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ tar -cvf test1.tar t1.txt
t1.txt

tar -xvf file.tar: فایل tar رو استخراج می‌کنه.

pi@raspberrypi:~/Desktop $ tar -xvf test1.tar
t1.txt

zip -r file.zip Files: فایل zip می‌سازه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ zip -r test.zip t1.txt

unzip file.zip: فایل zip رو استخراج می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ unzip test.zip

دستورات اضافی

tar -tvf file.tar: محتویات فایل tar رو بدون استخراج نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ tar -tvf test1.tar
-rw-r--r-- pi/pi 0 2018-07-15 10:43 t1.txt

gzip file: فایل رو با فرمت gz فشرده می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ gzip test.txt

gunzip file.gz: فایل gz رو باز می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ gunzip test.txt.gz

جست‌وجو در ترمینال رزپبیان

این دستورات برای پیدا کردن فایل‌ها و متن‌ها عالی‌ان:

دستورات پایه

find -name filename: فایل رو تو مسیر فعلی جست‌وجو می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ find -name t1.txt
./t1.txt

locate file: فایل رو سریع پیدا می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ locate t1.txt
/home/pi/Desktop/t1.txt

grep pattern file: یه عبارت رو تو فایل جست‌وجو می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ grep "test" t1.txt
this is a test message

دستورات اضافی

find / -name filename: تو کل سیستم جست‌وجو می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ find / -name t1.txt
/home/pi/Desktop/t1.txt

grep -r pattern dir: تو همه فایل‌های یه دایرکتوری جست‌وجو می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ grep -r "test" .
./t1.txt:this is a test message

شبکه و اینترنت در ترمینال لینوکس رزبری‌پای

این دستورات برای کار با شبکه تو ترمینال رزبری خیلی به‌درد می‌خورن:

دستورات پایه

ifconfig: اطلاعات شبکه (مثل IP) رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ ifconfig
eth0: inet 192.168.88.238  netmask 255.255.255.0

ping host: از یه سرور پینگ می‌گیره.

pi @ raspberrypi:~ $ ping google.com

ssh user@host: از راه دور به سیستم وصل می‌شه.

pi @ raspberrypi:~ $ ssh pi@192.168.1.100

دستورات اضافی

netstat -tuln: پورت‌های باز رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ netstat -tuln

curl url: داده‌ها رو از یه URL می‌گیره.

pi @ raspberrypi:~ $ curl https://example.com

nslookup domain: اطلاعات DNS یه دامنه رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ nslookup google.com

نصب و مدیریت بسته‌ها با APT در ترمینال رزبری‌پای

این دستورات برای نصب و مدیریت نرم‌افزارها لازمن:

دستورات پایه

sudo apt-get update: لیست بسته‌ها رو به‌روز می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo apt-get update

sudo apt-get install package: یه بسته رو نصب می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo apt-get install vim

sudo apt-get clean: کش بسته‌ها رو پاک می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo apt-get clean

دستورات اضافی

apt-cache search package: بسته رو جست‌وجو می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ apt-cache search python

sudo apt-get remove package: یه بسته رو حذف می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ sudo apt-get remove vim

نصب ابزار گرافیکی Synaptic در ترمینال رزپبیان

Synaptic یه ابزار گرافیکی باحاله برای مدیریت بسته‌ها تو ترمینال رزبری. برای نصبش این مراحل رو برو:

مراحل نصب

1. ترمینال رو باز کن و این دستورات رو بزن:

sudo apt-get update
sudo apt-get upgrade
sudo apt-get install synaptic

2. اگه Synaptic درست اجرا نشد، این کار رو بکن:

تو منوی استارت، روی Synaptic راست‌کلیک کن و Properties رو بزن.
تو سربرگ Desktop Entry، جلوی Command بنویس: gksudo synaptic-pkexec
یا تو ترمینال رزبری‌پای بزن:

sudo nano /usr/share/applications/synaptic.desktop

و Exec=synaptic-pkexec رو به Exec=gksudo synaptic-pkexec تغییر بده.

ترفندهای باحال ترمینال رزبری

ذخیره مسیرها

بعضی وقتا تو یه مسیر هستی و می‌خوای بعد از گشت‌وگذار تو مسیرهای دیگه، سریع برگردی همون‌جا:

pushd dir: مسیر رو ذخیره می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~/Desktop $ pushd ~

popd: به مسیر ذخیره‌شده برمی‌گرده.

pi @ raspberrypi:~ $ popd

تاریخچه دستورات

history: همه دستورات قبلی رو نشون می‌ده.

pi @ raspberrypi:~ $ history

!n: دستور شماره n از تاریخچه رو اجرا می‌کنه.

pi @ raspberrypi:~ $ !100

جمع‌بندی: تسلط بر ترمینال رزبری‌پای

تو این آموزش حسابی با ترمینال رزبری و دستورات ترمینال رزپبیان حال کردیم! از دستورات پایه مثل نمایش اطلاعات سیستم گرفته تا مدیریت فایل، فشرده‌سازی، شبکه، و نصب ابزار گرافیکی Synaptic. حالا دیگه باید حسابی با ترمینال لینوکس رزبری‌پای راحت باشی و بتونی مثل یه حرفه‌ای باهاش کار کنی. 😎

تو آموزش بعدی قراره بریم سراغ شخصی‌سازی رزپبیان، معرفی منوها، ابزارها، و نرم‌افزارهای پیش‌فرض. برای حمایت از ما و گرفتن کلی آموزش و خبر باحال، حتماً به اینستاگرام ربات‌افزار سر بزن.

یادتون نره به این مقاله آموزشی رای بدید تا بتونیم محتوا بهتری براتون تولید کنیم! 🌟

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟
_______ _______

هادی رحمتی

همیشه آرزو داشتم یک بستری در ایران فراهم بشه که بچه ها بتوانند تولید کردن بیاموزند و تولید برای همه آسون تر کنه آن آرزو، اکنون، “ربات افزار” نام دارد. ‫‫بعد از سال‌ها به این نتیجه رسیدم که خودم باید دست بکار بشم و امروز برای همه ربات افزار ، یک ماشین تبدیل رویا به واقعیت است.

مشاهده تمام نوشته های هادی رحمتی